Samuel van de Putte (1690-1745)
de jongeman die z’n geboortedorp Vlissingen verliet
en 27 jaar oostwaarts bleef lopen.
- Klik op blauwe tekst
Nog steeds is ‘Marco Polo der Lage Landen’ alias ‘the Mandarin from Middleburgh’ tamelijk onbekend.
Na speurtochten door Frank Lequin en Albert Meijer in archieven als van Zeeland, de VOC, Jezuïeten en dergelijke, verscheen in 1987 ‘De onbedoelde publicatie van een restant’.
Een magere opsomming van gevonden feiten. ‘De rest van zijn leven kan nog slecht worden ingevuld door een historische roman,’ volgens de twee wetenschappers.
Maar waar was Samuel op welk moment, want hij reisde in een heel bijzonder tijdsbestek. Voor het eerst stonden alle werelddelen met elkaar in verbinding. Het was het begin van globalisering en kapitalisme.
Waarom verbrandde deze integere, scherpzinnige doorzetter vlak voor zijn dood al zijn aantekeningen, kaarten en journalen?
In alle bescheidenheid meen ik een aannemelijk antwoord te hebben gevonden.
Deel 1 Van Zeeland naar Perzië (1718-1721)
Met evenzo welgestelde studievrienden vertrekt Samuel voor twee, drie jaar naar Italië. De wereld van De Groote Tour – ter lering en vermaak.
Over introductiebrieven aan voorstaande families, de eerste (reis)journalen en briefwisselingen met boze vaders die schande en schade vrezen. Over Samuels afkomst en het familiefortuin uit het Zeeuwse zeerovers-milieu.
In Italië leest hij een van de eerste, gedegen reisboeken: de Giro del Mondo van Gemelli Careri.
Oversteek naar Constantinopel en Alexandrië. Afscheid van zijn vrienden in Aleppo. Alleen verder de woestijn in.
Deel 2 Van Perzië naar India (1721 - 1725)
Aleppo: befaamd, rijk, cultureel centrum, gelegen op een kruispunt van karavaan-routes. De overlandse handelaren – met Venetië als einddoel –verliezen de markt aan zeevarenden dankzij gevonden zeeroute rond de Kaap.
Over kamelen, ezels, generaties-oude handelshuizen, zandstormen, karavanserais in Isfahan, Bagdad, Samarkand en andere parels langs de zijderoute.
Oorlogen maar ook argwanende VOC ambtenaren dwingen hem van koers te veranderen en naar Zuid-India te trekken.
Deel 3 Van India naar Bengalen (1725 - 1726)
Van woestijn naar tropisch landschap. De half-naakte Jain cultuur. Door met ossenkarren en kudden vee. Naar VOC kantoren om wisselbrieven te verzilveren.
Begint bekend te raken als overland-reiziger. Komt mager en uitgeput aan in Cochin. Ziet als VOC aandeelhouder het leven in de haven en waar zijn geld feitelijk vandaan komt.
Deel 4 Van Bengalen naar Nepal (1726 - 1728)
Hoe betaalt hij voor z’n reis, hoe komt hij aan duurzaam papier voor z’n kaarten en journaal, hoe doen andere individuele reizigers dat?
Over het Zuid-Amerikaanse zilver als eerste betaalmiddel in Azië – met amphioen als tweede. Wie onder kolonialen niet meedoet aan sluikhandel, wordt weggewerkt of erger.
Ontmoeting met de nog jeugdige jezuïet Ippolito Desideri in Patna. Op diens advies verlegt hij z’n route naar Nepal en Tibet.
Deel 5 Van Nepal naar Tibet (1728 - 1731)
Samen met de Newarees Giovanni tekent Samuel de allereerste kaart van de Kathmandu-vallei, toentertijd Nepal geheten. Doordat hij moet wachten op het juiste jaargetij, leert hij het samen-raapsel aan koninkrijkjes goed kennen: de gewoontes, festivals en oorlogjes.
Deel 6 Tibet – door de Himalaya naar Lhasa (1731 - 1733)
Met Newarese handelaren gaat hij mee over hoge passen naar Tibet. Over bescherming tegen sneeuwblindheid en het verzamelen van brandstof onderweg. Over yogi’s, pelgrims en hele dorpen die huis en haard verlaten om de pelgrimage te maken. Over grotten, kloosters en tempels, dansende skeletten, luchtbegrafenissen.
Over de verschillen in (filosofische) opvattingen tussen de Tibetaanse koning, de groep kapucijners en de jeuzuïet Desideri.
Deel 7 Van Lhasa naar Beijing (1733 - 1735)
Het dagelijks leven in Lhasa. Zijn intrek in het pas opgerichte medisch centrum op IJzerberg buiten de stad.
Samen met novicen trekt hij het landschap in om wilde kruiden te verzamelen. Samuel leert over technieken als de pols lezen etc.
Samen met een Newarese koopman maakt hij de eerste, gedeeltelijke kaart van Tibet. Uiteindelijk mag hij in het juiste seizoen mee met een groep voorstaande boeddhistische artsen in een karavaantocht naar Beijing.
Deel 8 Van Beijing en terug naar Lhasa (1735 - 1739)
Afzien tijdens de reis door de Mongoolse steppen. Via kloosters en ger-kampementen. Ondertussen tekent hij de contouren van het grote Kokonor-meer. De vooraanstaande lama-arts, zijn passe-partout om verder te kunnen reizen, sterft.
Pas na meerdere pogingen lukt het hem om in vermomming Beijing binnen te komen. Echter, geen VOC in Beijing. Wel jezuïeten zoals de jonge, intelligente Antoine Gaubil die toch zo z’n bedenkingen naar Rome brieft.
Wegens oorlog lukt doorreizen naar Kanton niet. Het lijkt hem veiliger om met dezelfde lama-groep de terugreis naar Lhasa te maken.
Deel 9 Van Tibet naar India (1739 - 1743)
Vlak voor het bereiken van Lhasa stapt hij over op een karavaan naar India. Hij gaat langs de heilige berg Kailash richting Ladakh en Kashmir en tenslotte Delhi.
Op een ochtend ontwaakt hij middenin de slachtpartijen van Nadir Shahs binnenvallende leger.
Zes weken later loopt hij door naar Agra, Patna en naar het ‘Europa aan de Hooghly rivier’. Hij bezoekt de VOC om een boot naar Batavia te regelen. Het ruim van het fluitschip blijkt voor de helft gevuld met opium.
Deel 10 Van Bengalen naar Batavia (1743 - 1745) Slot
De scheepsbemanning kijkt op naar de landreiziger met al zijn eigenaardigheden. De kapitein vertelt hem over de Chinezenmoord die drie jaar eerder delen van Batavia plat brandde. Maar ook over de corruptie en de strijd tussen twee gouverneurs-generaal.
Meteen na aankomst wil Samuel eigenlijk alweer weg: hier word je slechts ziek. Net als op boten. Hij besluit over land terug te gaan en vertrekt naar Malacca.
Zijn magere gestel is echter niet bestand tegen het oerwoud nabij de grens met Siam. Hij keert per boot terug naar Batavia. Dagenlang ligt hij doodziek bij een VOC-ambtenaar in huis en neemt uiteindelijk een laatste besluit dat de wereld nog eeuwenlang zal betreuren.
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10
Blog inhoud Nederlands