Kashba: een winkel vol allerhande cultuur-goederen. En toch zien sommige voorbijgangers alleen boeddhabeelden staan. Vriendelijk ja-knikkend schuifelen ze naar binnen: ‘Praktiserend boeddhist, natuurlijk…?’

Alleen het woord ‘praktiserend’ irriteert al, maar het daarop volgende gesprek levert doorgaans meer ergernis op. Vooral als ik tegenwerp dat je wel kennis van de boeddhistische geschriften kunt nemen, maar niet een boeddhist kunt zijn. (Los van het feit dat boeddhisme geen religie is.)

Tot op een dag onderstaande zin d’r uitfloepte en zowaar een afdoend antwoord bleek te zijn — en hij klonk niet eens agressief. Een beetje meer context is echter wel gewenst.

‘Wie is de Tolstoy van de Zoeloes? Of de Proust van de Papoea's? Ik zal ze graag lezen!’ antwoordde Saul Bellow tijdens een interview met The NYT Magazine in 1988.

De Joods-Amerikaanse schrijver Bellow won in 1976 de Nobelprijs voor de literatuur voor het menselijk begrip en de subtiele analyse van contemporaine cultuur die in zijn werk worden gecombineerd. (..) Hij studeerde sociologie en antropologie - wikipedia

Op de door hem gestelde vraag: ‘Wie is de Tolstoy van de Zoeloes?’ reageerde de zwarte schrijver Ralph Wiley met het heldere, wonderschoon eenvoudige antwoord: 

‘Tolstoy is de Tolstoy van de Zoeloes.’

Daarop reageerde een briefschrijver dat pas tòen het kwartje bij hem viel: 

Mijn jarenlange zoektocht naar eigen cultuur was impliciet een onder-schrijving van het racisme dat ik juist probeerde tegen te gaan. 

Ik moest niet zoeken naar wat van ons is maar juist dat van ons-idee loslaten. Gewoon m’n eigen intellectuele, culturele en artistieke stamboom samenstellen, van Biggie Smalls tot Hayden.

Sommigen lijken vóór alles Hollander, Rus, of Marokkaan, christelijk, joods, of hindoe, wit, zwart, rood, of geel hetero, homo, of lgbtqiap       te zijn…

Het enige dat ik wil weten, is dat iemand een mens is, schreef Mark Twain, dat is genoeg voor mij, veel erger kan hij niet wezen.    

De een duikt in archieven om uit overgeleverde documenten en allerlei registraties een stamboom op te zetten. 

De ander vliegt naar Verweggistan omdat enkele wetenschappers beweren dat iets in zijn of haar DNA in die richting wijst.

Waar de behoefte om 'het te willen weten’ op zich vandaan komt, krijgt weinig of geen aandacht. Is het om een duidelijker, beter, voornamer zelfbeeld of identiteit te verkrijgen?

Met name in rijkere landen, gaat men er — bewust of onbewust — doorgaans vanuit dat de huidige samenleving veel verstandelijker, rationeler of bijvoorbeeld wetenschappelijker is dan die van de (verre) voorouders.

Voor John Stuart Mill (19de eeuwse grondlegger van het liberale humanisme) was het zonneklaar dat de mensheid vooruit gaat. Het is waar dat de mens zijn manier van leven en de planeet eromheen ingrijpend heeft veranderd. Het is minder duidelijk dat de mensen zichzelf en de wereld waarin zij leven hebben verbeterd. In hoeverre is een nationaalsocialist, een communist of een islamist een verbetering ten opzichte van een antieke epicurist, stoïcijn of taoïst? 

In welk opzicht zijn de moorddadige politieke geloofsovertuigingen van de moderne tijd beter dan de traditionele geloven van vroeger? 

Dit zijn vragen die Mills latere volgelingen niet stellen, laat staan beantwoorden.   - John Gray

De filosoof Santayana wees elk idee dat de beschaving vooruit gaat van de hand. Voor zover daar sprake van is, betekent vooruitgang het verfijnen van bepaalde leefwijzen. 

'De lezer hoeft niet van mij te verwachten dat ik de lotgevallen van de vrijheid vanuit historisch of eschatologisch gezichtspunt behandel, alsof dat allemaal één grote mars richting volmaaktheid zou zijn. Alles in deze wereld is, temporeel gezien, een voortgaan in de richting van de dood. Echte vooruitgang is, als het weer meezit, het benaderen van de vervolmaking van een bepaalde levenswijze’.

Santayana verwierp categorisch de gedachte van een hiërarchisch geordend universum met God of de mensheid bovenaan de ladder. Alleen op technologisch en mechanisch gebied was volgens hem permanente vooruitgang mogelijk. Vooruitgang in deze zin zou gepaard kunnen gaan met een kwalitatieve achteruitgang van de beschaving:

‘In het huidige tijdsgewricht ervaart ieder van ons de morele twee-slachtigheid van de mechanische vooruitgang. Het lijkt de keuzemogelijk-heden te vergroten, maar het vernietigt het perspectief op een eenvoudig, landelijk of onafhankelijk bestaan. 

Het overlaadt ons met informatie, maar maakt een einde aan meester-schap en stelt daar slechts triviale of mechanische bekwaamheid voor in de plaats. We leren vele talen, maar corrumperen onze eigen taal. Onze filosofie is uitermate kritisch en beschouwt zichzelf als verlicht, maar het is een Babylonische spraakverwarring van kunstmatige talen.’

Uitspraken als ‘We have the best political system’ of ‘We’re the chosen’ zeggen alle in feite hetzelfde: ‘Us first!’

Zònder ‘de rest’ – zonder zich af te kunnen zetten tegen ‘de ander’ –zijn deze beweringen inhoudsloos.

 In wezen zijn het slechts normatieve vergelijkingen.

Vergelijking impliceert niet alleen conflict, maar toch ook imitatie, niet? Vergelijken, afmeten, het is het begin van een compromis. - J. Krishnamurti

Als je acht generaties terugtelt – gemiddeld twee eeuwen – dan waren er zo’n 256 mensen betrokken om jou hier en nu op de wereld te zetten. Tweehonderdzesenvijftig wezens die elk ook weer een waaier aan herkomst achter zich hadden.

Een thans levend individu die dertig generaties terug telt, komt in de Hoge Middeleeuwen aan en telt dan ruwweg een miljard voorouders – meer dan de totale wereldbevolking van die tijd. - wikipedia

Eveneens ‘helder en wonderschoon' samengevat:

de mensheid is je voorouder.

Als je jezelf een Indiër of een Moslim of een Christen of een Europeaan noemt, of wat dan ook, ben je gewelddadig. 

Zie je in waarom het gewelddadig is? 

Omdat je jezelf scheidt van de rest van de mensheid. Wanneer je jezelf scheidt door geloof, door nationaliteit, door traditie, kweekt het geweld.

Dus iemand die geweld wil begrijpen, behoort tot geen enkel land, tot geen enkele religie, geen enkele politieke partij of partijstelsel; hij houdt zich bezig met het volledig begrijpen van de mensheid - J. Krishnamurti

Binnen de meeste religies zijn discussies over het geloof niet belangrijk. Geloof was irrelevant in heidense religies, en in de religies van India en China is dat nog steeds het geval. Wanneer atheïsten zich ongelovig noemen, hanteren zij een religiebegrip dat zij zonder het te beseffen van het monotheïsme hebben overgenomen. - John Gray

Ik zeg niet dat het erkennen van de geschiedenis er niet toe doet. Dat doet het wel. Ik zeg dat er een verschil is tussen het erkennen van de geschiedenis en het toestaan dat de geschiedenis ons afleidt van de problemen waar we vandaag de dag mee te maken hebben. - Coleman Hughes (over slavernij).

Politici die spreken van ‘de homeopathische verdunning van de Neder-landse samenleving’ zouden een jaartjein een grote Aziatische of Afrikaanse stad moeten leven om eens te begrijpen, te ondergaan, wat een organische samenleving daadwerkelijk inhoudt.

Of we het nu willen toegeven of niet, momenten van eenheid worden vaak opgeroepen door golven van patriottisme, nationalisme en religieuze figuren. Maar ze zouden evengoed geïnspireerd kunnen zijn door de geest van rechtvaardigheid, gelijkheid, mededogen en liefde. - Gilad Atzmon

 

Binnen de politieke identiteitskosmos worden nieuw opkomende 'stammen' (homo's, lesbiennes, joden, zwarten, blanken, veganisten) de woestijn in gemarcheerd, naar een aantrekkelijk 'beloofd land' geleid, waar het primaat van het symptoom (geslacht, seksuele geaardheid, etniciteit, huidskleur, etc.) wordt verondersteld zich te ontwikkelen tot een wereld op zichzelf. Maar deze liberale utopie is in de praktijk een sektarisch en gesegregeerd amalgaam van getto's die blind zijn voor elkaar. Het heeft niets gemeen met de beloofde universele, inclusieve kosmos. - Gilad Atzmon

Volgens de Russische schrijver Alexander Herzen (1812-’70) hechten de meeste mensen niet veel waarde aan hun individualiteit, als zij die al hebben. Ze geven de voorkeur aan een gesetteld leven en aan wat John Stuart Mill ‘de diepe slaap van een gevestigde mening’ noemde.

Waarom zouden mensen die slaapwandelend door het leven gaan met een dergelijk bestaan breken?    

Wat geeft ons aanleiding de slaper te wekken? Uit naam waarvan bereiken we dat een pafferig geworden en zich aan tal van kleinigheden versnipperend individu weer bezield raakt, ontevreden wordt over zijn huidige levenswijze met spoorwegen, de telegraaf, dagbladen en goedkope consumptieartikelen?

Personen treden niet op de voorgrond, omdat er geen aanleiding voor is. Voor of tegen wie of wat zouden zij naar voren treden? De afwezigheid van daadkrachtige mannen van de daad is geen oorzaak maar een gevolg.  - John Gray

Jiddu Krishnamurti (filosoof,1895-1986): Hoe maak je al die subtiele en enorm complexe zaken duidelijk aan iemand die ondergedompeld is in tradities, die geconditioneerd is en niet eens de tijd wil nemen om te luisteren en erover na te denken?

David Bohm (theoretisch fysicus, 1917-‘92): Ja, dat is de vraag. Je zou in ieder geval kunnen stellen dat deze conditionering niet absoluut kan zijn, geen totale blokkade, want dan zou er helemaal geen uitweg meer zijn.

JK: Als hij maar een beetje geduld zou hebben. Maar wie gaat er luisteren? De politici, de totalitairen, de diepgelovigen, ze willen allemaal niet luisteren. Maar misschien iemand die zogenaamd niet veel weet, die niet veel onderwijs heeft gehad of niet zo geconditioneerd is door zijn loopbaan of geld. De arme man die zegt: ‘Ik lijd. Laten we daar een einde aan maken, alsjeblieft.'

DB: Die wil alleen maar een baan. Die luistert ook niet.

JK: Natuurlijk niet.

 DB: Waarom maken wij ons er dan nog druk over?

JK: Because it is the right thing to do.